Coronavirus a duniya: Me ake nufi da yaɗuwar cutar ta iska?

Hakkin mallakar hoto
Getty Images

Kafin wannan lokaci hukumar lafiya ta WHO ta bayyana cewa ana iya kamuwa da cutar korona ne ta hanyar taba wuri ko kuma mu’amala da mai dauke da ita kamar yadda hujojin kimiya suka nuna.

Hanyar da ake da yakinin cewa COVID-19 na yaduwa sun hada da taba ko shakar yawu ko atishawan mai dauke da cutar.

Wadanan dalilan ne suka sa jami’ai a WHO bijiro da wayar da kawuna kan muhimmanci wanke hannu a matsayin kariya daga cutar.

Sai dai WHO a yanzu ta sake nazari da kuma bayyana cewa cutar na “yaduwa ta iska”.

Wannan na nufin cutar korona na yaduwa ta hanyar shakar kwayoyin cutuka da numfashi ko kuma idan mutum na magana.

Idan hakan kuma ta tabbata, to zai shafi sharuddan bai wa juna tazara.

Me ake nufi da cutar da ke yaduwa a iska?

Ana kamuwa da cutar da ke yaduwa a iska ne ta hanyar shakar iskar da ke tattare da kwayoyin cututtuka da ke jimawa ko shafe sa’o’i suna yawo a iska.

Wadannan kananan digon cututtukan na iya yaduwa duk girman wuri.

Tarin fuka da mura da numoniya misalai ne na cutar da ke yaduwa a iska.

WHO ta ce akwai yiwuwar ita ma cutar korona haka take yaduwa musamman a wurin da ke cunkushe ko taron jama’a.

Tsawon wane lokaci cutar ke rayuwa a iska?

Bincike ya nuna cewa kwayar cutar korona na iya yaduwa a iska na a kalla sa’a uku.

Sai dai masana kimiyya sun baje gwajin da suka gudanar, wanda ka iya zama daban da zahiri ko abin da ake gani a yanzu.

Karuwar masu kamuwa da cutar na iya dasa ayar tambaya kan ko dai akwai kamshin gaskiya cewa cutar tana yaduwa a iska.

A birnin Mount Vernom na Washington da ke Amurka, ana zargin mutum guda da yada cutar ga mutum a kalla 45, bayan sun rera waka tare a wani dandali.

Wasu daga cikin wadanda cutar ta kama ba su taba karya dokar bai wa juna tazara ba.

Irin wannan lamari ya kuma sake faruwa a watan Janairu a yankin Guangju na China, lokacin da wani mutum da ke dauke da cutar ya yada ta ga mutane tara da ke zaune a wani kantin cin abinci.

Masana kimiya sun ce daya daga cikin kwastomomin da cutar ta kama akwai tazarar mita shida tsakaninsa da wanda ya yada musu cutar.

Me ye abin yi yanzu?

Yadda cutar ke yaduwa shi ke fito da hanyoyin da ya kamata a bi wajen dakile ta.

Sharuddan WHO a yanzu dai kan yaki da Covid-19 shi ne wanke hannu akai-akai da ruwan da sabulu na a kalla dakika 20, da kuma bin umarnin bai wa juna tazara.

Sai dai wasu masana kimiyya na cewa duk da cewa wadannan matakai na da matukar muhimmanci a yanzu, ba za a iya cewa sun wadatar ga cutar da ke yaduwa a iska ba.

Kawo yanzu dai WHO ba ta kara sabbin sharudda kan wanda ta fitar ba tun farko, amma tana nazari kan sabbin hujjoji.

Idan aka tabbatar, to jami’an lafiya za su sake fadada dokokinsu ciki har da wajabta amfani da takunkumi, da ba da tazara mai nisa, musamman a inda ake shan barasa da motocin haya.

Takaita amfani da na’urar sanyaya daki wato AC zai ragu shi ma.

Me ya sa WHO ke duba yiwuwar sake nazarin sharudanta?

Kwanan nan masana kimiya 239, daga kasashe 32 suka aike da budaddiyar wasika zuwa ga WHO.

Sun bukaci hukumar ta Majalisar Dinkin Duniya ta sabunta sharuddanta ganin cewa korona na yaduwa ta iska.

“Muna so su amince da wadannan hujjoji namu,” a cewar Jose Jimenez, kwararre a fannin hada sinadarai a Jami’ar Colorado da wasikar ke dauke da sa hannunsa.

“Ba sukar WHO ake ba. Muhawara ce ta kimiyya, amma dai mun ga akwai bukatar fitowa fili saboda an ki a saurari hujjojinmu duk da cewa mun sha magana a kan wannan.”

A martaninta, Benedetta Allergranzi wacce ke jagorantar fannin kariya daga cututtuka ta WHO, ta ce hujojin da aka gabatar mata cewa cutar korona na yaduwa a iska a “cunkushe” suke don haka akwai bukatar sake nazari.

Allegranzi ta ce WHO na duba yiwuwar fadada nazarinta da za su gamsar da ita kan wadannan hujjoji kafin ta yanke hukunci.

Shi ma David Heymann na WHO, ya ce hukumar na sa ran samun wasu bayanan masu karfi da fadada bincike kafin ta kaddamar da sabbin tsare-tsaren dakile yaduwar cutar.